Strelitzia

Familie: Strelitziaceae

De familie komt van nature voor in tropisch Zuid-Amerika, Zuidoost-Afrika en Madagaskar.

Het is een kleine familie met zeven soorten in drie geslachten:

• Phenakospermum (met slechts een soort) 

  Phenakospermum guyannense (A.Rich.) Endl. ex Miq.

  
  
• Ravenala (met slechts een soort, dereizigersboom: Ravenala madagascariensis)
• Strelitzia (met vier soorten)

geslacht Strelitzia Aiton (1789) Portaal Biologie Strelitzia is een geslacht van vier  soorten, dat voorkomt in Zuid-Afrika. De naam Strelitzia eert Charlotte van Mecklenburg-Strelitz, de   echtgenote van koning George III van het Verenigd Koninkrijk.

De strelitzia nicolai kan 10 m hoog worden en is daarmee de grootste soort uit het geslacht. De andere soorten worden meestal 2-6 m hoog. De bladeren zijn 30-200 cm lang en 10-80 cm breed, en lijken op een bananenblad, maar met een langere bladsteel.
Ze zijn gerangschikt in twee rijen en vormen een waaierachtige kroon van groenblijvend loof. De bloemen vormen een horizontale bloeiwijze en onstspringen uit een stevig schutblad. De bloemen worden bestoven door honingzuigers, die het schutblad als een zitplaats gebruiken als ze de bloemen bezoeken. Het gewicht van de vogels zorgt ervoor dat de bloem zich opent en er stuifmeel op de vogelpoten terecht komt, wat de vogels naar andere bloemen kunnen overbrengen

Er zijn 5 Soorten die van nature voorkomen en er bestaat een selectie van de reginae die Gele bloemen produceerd ( Mandela´s Gold)

• Strelitzia alba (synoniem: Strelitzia augusta)

Strelitzia Alba is een verwant van de bananenfamilie en komt van oorsprong voor aan de Garden Route langs de zuidelijke kustgebieden van de Oost-en West-Kaap in Zuid-Afrika .  De Zweedse botanicus Thunberg , beschreef en publiceerde in november  Gen Pl : 113 als Strelitzia augusta , eerst vond hij het de plant in de buurt van de rivier de Piesang bij Plettenberg Bay - ' Piesang ' is Afrikaans voor ' banaan ' . Francis Masson , die toen de Botanische onderzoeker in dienst van Kew , introduceerde het naar Europa in 1791 .Dit is een van de drie boomachtige Strelitzias ( door het formaat) , de andere twee zijn Strelitzia caudata en Strelitzia nicolai .
Deze vorstgevoelige , vaste plant kan groeien tot 10 meter hoogte, met bladeren van 2m bij 0.6m . De bladeren zijn vaak gehavend door de sterke wind of hagel . Zoals de specifieke naam al doet vermoeden , de bloemen zijn helemaal wit en niet de blauwe kleur zoals in andere soorten. Bloei kan plaatsvinden op elk moment van het jaar , maar is meestal tussen juli en december . 

• Strelitzia caudata

Caudata is een zeer moeilijke plant om te vinden, ze groeien in de bergen van Swaziland, Zuid-Afrika. Af en toe, komen verzamelaars die er heen zijn  zijn gegaan terug met zaden. Deze  zijn lastig te vinden, omdat ze  vaak al zijn opgegeten door vogels of de kwaliteit is slecht vanwege het natte weer. Mede hierdoor zijn deze zaden de duurste en moeilijkste Strelitzia  zaden verkrijgbaar. 

• Strelitzia juncea

Strelitzia juncea  is afkomstig Zuid-Afrika. Het is een zeer sculpturale verschijning door zijn biesvormige bladeren zonder bladschijf.

In het jeugdstadium verschijnen er kleine bladeren bovenaan de bladsteel maar later verschijnt enkel een tubulaire bladsteel. Deze bladeren worden 1-2 m hoog. Hij produceert geen uitlopers maar divisie vindt plaats in het midden van elke groep.

De bloem lijkt op deze van strelitzia reginae de schutbladeren van de bloeiwijze zijn groen met rode tinten, de bloemen zijn oranje geel met blauwe tongen. Zij verschijnen aan de top van de bloemsteel die boven de plant uitsteekt. De bloeiwijze staat haaks op de bladsteel en dient als steun voor kolibries die de bloem bestuiven.

Aangezien Strelitzia juncea afkomstig is uit een vrij droog gebied, stelt hij het met minder water dan de andere Strelitzia’s.

• Strelitzia nicolai

Strelitzia nicolai is een verwant van de bekende Strelitzia reginae. Het is een tot 10 meter hoge, groenblijvende plant met meerdere stammen met een palmachtige bladerkroon. De grijsgroene, banaanachtigebladeren zijn 1,5 tot 2,5 meter lang, afwisselend geplaatst, langwerpig en lancetvormig. Ze zitten gerangschikt in een waaiervormig patroon en ontspringen vanuit de rechte stammen. De plant lijkt hierdoor op de reizigersboom uit dezelfde plantenfamilie en op een palm. Het onderste gedeelte van de stam wordt kaal als de bladeren daar afvallen.

De bloemen bestaan uit drie wittekroonbladeren en drie violette kroonbladeren. Het grijsblauwe schutblad is haaks afstaand en tot 35 cm lang.

De naam Strelitzia is afkomstig van Charlotte van Mecklenburg-Strelitz en de naam nicolaiis een eerbetoon aan Nicolaas II van Rusland.

Strelitzia nicolai is endemisch in subtropischZuid-Afrika. De plant kan wereldwijd worden aangetroffen in botanische tuinen.

• Strelitzia reginae (synoniem: Strelitzia parvifolia) - paradijsvogelbloem

De paradijsvogelbloem of vogelkopbloem(Strelitzia reginae) is een forse, tot 2 m hoge,overblijvende plant. De bladsteel is tot 1,2 m lang. De bladeren lijken op die van de banaanen groeien in twee rijen. De bladschijf is langwerpig, 20-70 cm x 6-15 cm groot, leerachtig en stijf met een dikke middennerf en vele dunne zijnerven.

De bloemen gaan na elkaar open. Debloeiwijze heeft een bootvormig, 12-26 cm lang, vaak haaks afstaand, grijsgroen en vaak roodgerand schutblad, waar aan de bovenzijde 1-3 oranje en violet gekleurde bloemen uitsteken. De bloem bestaat uit drie vrije, 8-12 cm lange, oranje kroonbladeren en drie violette kroonbladeren, waarvan er twee spiesvormig rond de stijl en de vijfmeeldraden zijn gevouwen. Het derde violette kroonblad is veel kleiner. De vruchten zijn leerachtige, driehokkige doosvruchten met veel zaden met een oranje aanhangsel.

De naam paradijsvogelbloem is gegeven doordat de bonte kleuren doen denken aanparadijsvogels. De bloemen worden in hun oorsprongsgebied ook daadwerkelijk bestoven door vogels (honingzuigers). De paradijsvogelbloem is afkomstig uit Zuid-Afrika. Hij wordt wereldwijd in (sub)tropischegebieden gekweekt. In België en Nederland kan de paradijsvogelbloem in de gematigdeof warme kas worden gekweekt.

• Strelitzia reginae ( mandela´s Gold)

Strelitzia reginae ‘Mandela’s Gold’ of paradijsvogelbloem is een gele variatie vanStrelitzia reginae die hier en daar spontaan verschijnt. Omdat kruisbestuiving metStrelitzia reginae plaatsvindt en deze steeds oranje bloemen produceert, heeft men 20 jaar handmatige bestuiving moeten verrichten om pure zaden te produceren die enkel gele bloemen geven.

Dit werk is verricht door John Winter, curator van de botanische tuin van Kirstenbosch in Kaapstad, Zuid-Afrika tot er in 1994 genoeg zaad voorradig was om deze plant commercieel te kweken. Hij werd oorspronkelijk Strelitzia reginae ‘Kirstenbosch Gold’ genoemd maar de naam werd later veranderd naar Strelitiza reginae ‘Mandela’s Gold’ ter ere van Nelson Mandela.

De zaden zijn nog steeds vrij duur en worden in kleine aantallen aangeboden.

Het enige verschil met het type zit in de gele ipv oranje bloemen en in een iets mindere bestandigheid tegen koude. Verder zijn alle karakteristieken alsook de verzorging dezelfde als voor Strelitzia reginae.

Phenakospermun guyannense